Wintersterfte bij honingbijen
Wintersterfte bij bijen is een natuurlijk verschijnsel waarbij bijenkolonies overlijden tijdens de wintermaanden. Dit kan het gevolg zijn van verschillende factoren:
- Gebrek aan voedsel: als er niet genoeg voedsel beschikbaar is (nectar en stuifmeel) kan de kolonie uitgehongerd raken.
- Ziekte en plagen: bepaalde ziekten en plagen, zoals varroa-mijten en nosema, kunnen de bijenkolonie beschadigen en hun overleving bemoeilijken.
- Gebrek aan hygiëne: als een bijenkast niet proper is kan dit de overleving van de kolonie belemmeren.
- Koud weer: extreme kou en sneeuw kunnen de toegang tot voedsel belemmeren en de bijenkolonie onderdrukken.
Wintersterfte van honingbijen is een groot probleem voor natuur en landbouw in onze regio. Bijen zijn de belangrijkste bestuivers van gewassen als fruit en groenten. Zowel wilde bijen, hommels als honingbijen gehouden door imkers dragen bij tot de bestuiving in natuur en landbouw. Individueel en op kleine oppervlakten zijn wilde bijen de efficiëntste bestuivers maar als groep in grote (fruit)boomgaarden en bij teelten als koolzaad zijn de honingbijen onmisbaar voor voldoende voedselopbrengst.
Bijensterfte in de winter betekent een belangrijk verlies aan bestuiving in het voorjaar en de zomer.
Overwintering van bijenvolken
De werksters van honingbijen vliegen vroeger in het voorjaar uit dan solitaire bijen of hommels. Dat komt omdat ze overwinteren als kolonie met zo’n 5000 à 10000 bijen. Al vroeg in het voorjaar beginnen de bijen te broeden en begint de kolonie zich te ontwikkelen. Zodra vroegbloeiende fruitbomen als kersen en abrikozen in bloei komen zijn de bijenvolken al sterk genoeg om voor een goede bestuiving te kunnen zorgen. Zeker in de laatste jaren waarbij de natuur vroeger op gang komt en fruitbloesems soms tot wel 3 weken eerder dan normaal verschijnen zijn sterk ontwikkelde bijenvolken van groot belang om voor een goede vruchtzetting te kunnen komen.
Een goede overwintering van bijenvolken is dus van groot belang en daarin rust ook een belangrijke taak van de Vlaamse imker.
Oorzaken bijensterfte in de winter
Heel wat imkers melden al vanaf november gestorven of verdwenen bijenvolken. In de winter van 2022 bleek uit een rondvraag bij imkers in Antwerpen en de Kempen dat ongeveer 1 op 3 bijenkolonies de winter niet had overleefd.
Als oorzaak wordt soms verwezen naar de fameuze verdwijnziekte bij honingbijen. In de meeste gevallen blijkt een te felle varroa besmetting of een gebrek aan wintervoedsel de oorzaak.
In een heel recente studie wordt verwezen naar de temperatuur in de bijenkasten. Hoe meer energie de bijen verbruiken om de temperatuur van het bijenvolk in de winter op peil te houden, hoe minder energie ze overhouden om hun immuunsysteem actief te houden waardoor ze vatbaarder zijn voor ziektes veroorzaakt door schimmels, bacteriën of virussen. Een goede isolatie van de bijenkast en warmtehuishouding in de winter zorgt dus voor gezondere bijen en meer overwinteringskansen voor het bijenvolk.
Wintersterfte voorkomen
Met goede imkertechnieken en een goede verzorging van de bijenvolken kan bijensterfte in de winter in veel gevallen voorkomen worden.
De belangrijkste remedie tegen wintersterfte is een goede varroabehandeling. Werken met een broedstop door het toepassen van een arrestraam aan het begin en het einde van de zomer is daarbij een van de meest doeltreffende methodes.
Ook vroeg en goed inwinteren en zorgen voor voldoende voedsel voor de bijen is uiterst belangrijk. Niet alleen de inwintering met wintervoer is daarbij belangrijk, ook de najaarsdracht en een aanbod van stuifmeel in de late zomermaanden is van groot belang.
Winterbijen
Jonge honingbijen voeden zich in de eerste dagen van hun leven met zo veel mogelijk eiwitten die ze halen uit het gefermenteerde stuifmeel dat de bijen verzameld en verwerkt hebben. We noemen dit ook wel het bijenbrood. Hiermee bouwen ze een goed gevuld eiwit-vetlichaam op. De pollen slaan ze in het vetlichaam op onder de vorm van vitellogenine. Bijen met een goed gevuld eiwit-vetlichaam zijn in staat een hele winter lang te overleven en in het voorjaar een nieuwe generatie jonge bijen groot te brengen. Deze vette bijen noemen we de winterbijen.
Wanneer echter door een gebrek aan stuifmeel het eiwit-vetlichaam van de honingbij niet goed kan ontwikkelen of als dit door een te grote varroabesmetting te fel wordt verzwakt zullen de bijen minder lang leven met een vroege wintersterfte van het hele bijenvolk tot gevolg.
Wintersterfte in 2023
We kregen dit jaar al verschillende meldingen van bijensterfte in onze regio. Een droge zomer veroorzaakt door klimaatopwarming met een beperkt aanbod van stuifmeel in het drachtgebied en minder efficiënte varroabehandelingen lijken de belangrijkste oorzaken.
Heb je zelf bijenvolken verloren deze winter of werd je geconfronteerd met lege bijenkasten? Laat het ons weten via info@imkersneteland.be
Meer info over wintersterfte vind je hier