Weergaven: 965
Varroabehandeling
Een van de belangrijkste taken van een imker bij het verzorgen van zijn of haar bijen is het uitvoeren van een goede varroabehandeling. Het bestrijden van de varroamijt is van groot belang voor het houden van een gezond en vitaal bijenvolk.
In dit artikel geven we een overzicht van de verschillende mogelijkheden voor varroabestrijding. Zowel de varroabehandeling met zuren, de biotechnische varroa bestrijdingsmethodes en het selecteren op varroa resistente bijen komen aan bod.
Over de varroamijt
De varroamijt (Varroa destructor) is een uitwendige parasiet die het immuunsysteem van honingbijen aantast en virussen zoals het deformed wing virus (DWV) in een bijenvolk verspreidt. Varroa voedt zich met eiwitten uit de hemolymfe (bijenbloed) en het vetlichaam van de bij. Het is de belangrijkste oorzaak van bijensterfte bij de Westerse honingbijen (Apis mellifera) en een grote bedreiging voor de bijenteelt over de hele wereld.
Oorsprong van de varroa-mijt
De varroa-mijt is een exotische parasiet die voor het eerst in 1984 in België werd aangetroffen. Van oorsprong komt deze mijtsoort uit Azië waar ze in symbiose samenleeft met de Aziatische honingbij (Apis cerana).
In de loop van vorige eeuw begonnen Aziatische imkers Westerse honingbijen te importeren om een grotere honingopbrengst te krijgen. Deze import gaf de varroamijt een ideale gelegenheid om over te springen van zijn oorspronkelijke gastheer, de Aziatische honingbij (Apis cerana) naar zijn nieuwe prooi, de Westerse honingbij (Apis mellifera). De mijt deed er ongeveer 50 jaar over om zich aan te passen aan z’n nieuwe gastheer en komt inmiddels over heel de wereld voor.
Voortplanting varroamijt
De varroamijt plant zich voor in het werkster- en darrenbroed van de honingbij. Om voldoende eitjes te kunnen leggen voedt de mijt zich gedurende ongeveer 7 dagen met het weefsel uit het eiwit-vetlichaam van een volwassen honingbij. Ze hecht zich aan de jonge huisbijen in het bijenvolk en zuigt de vitellogenine uit het vetlichaam van de bij. Net voordat de cellen van het broed sluiten kruipt de varroamijt mee in de broedcel. Na een 3 tal dagen legt ze een eerste eitje. Dat groeit uit tot een mannetje. Vervolgens legt de moedermijt elke 30u een nieuw ei dat uitgroeit tot een vrouwtje. Nog voor het openen van de cel paart het mannetje met de reeds rijpe vrouwtjes en sterft. Gemiddeld brengt elke varromijt in een cel 1,4 bevruchte dochtermijten voort.
Varroabesmetting in een volk bepalen
Meten is weten
Weet wat er leeft in je bijenvolk
Willen we de varroabesmetting in een volk onder controle houden is een inschatting van het aantal varroamijten in het bijenvolk van groot belang.
We passen deze methodes toe om de ernst van een varroabesmetting in een bijenvolk te bepalen :
- poedersuiker methode
- alcoholwash
- mijten tellen op de varroabodem
De alcoholwash is nauwkeuriger dan de poedersuikermethode en geeft naar onze ervaring een hogere besmettingsgraad aan. Het nadeel is wel dat je hiervoor 300 bijenvolken per controle opoffert.
Wanneer varroa behandelen?
Wanneer behandel je de bijen tegen de varroa mijt? De belangrijkste momenten in het jaar om een varroabehandeling uit te voeren zijn:
- voorjaar: darrenraat verwijderen
- zwermperiode: behandeling van nieuwe volken
- begin juli: behandeling na een broedstop in de zomer
- oktober: behandeling na een broedstop in de herfst
- tussen kerstmis en nieuwjaar: winterbehandeling in een natuurlijke broedvrije periode
In het voorjaar kan je de voortplanting van de varroamijten afremmen door darrenraat uit het bijenvolk te verwijderen. Daarna is elke broedloze periode in een bijenvolk een belangrijk moment om de mijten die op de bijen zitten te verwijderen. Een natuurlijke broedstop doet zich voor bij het zwermen en in de winterperiode. Typisch is dit tussen kerst en nieuw, dat is dan ook de ideale periode om een winterbehandeling uit te voeren. In de zomer en in de herfst kan je als imker zelf een broedstop introduceren om een efficiënte varroabehandeling uit te voeren.
Methodes voor varroabestrijding
Er bestaan verschillende methodes en imkertechnieken om de varroamijt in een bijenvolk te beheersen. Deze zijn oa:
- Behandeling met zuren: oxaalzuur, mierenzuur of melkzuur
- Varroabestrijding met broedstop
- Arrestraammethode met vangraam
- Werken met varroaresistente bijen
- Varroabestrijding met roofmijten
Varroabehandeling met oxaalzuur
Door gebruik te maken van organische zuren kunnen varroamijten in een bijenvolk beschadigd worden. Zuren die hiervoor ingezet worden zijn melkzuur, mierezuur en oxaalzuur. Oxaalzuur is het sterkste zuur en wordt het meest toegepast.
Behandelen met oxaalzuur kan op 4 manieren:
- oxaalzuur vernevelen of sproeien
- oxaalzuur verdruppelen
- oxaalzuur verdampen of sublimeren
- oxaalzuurstrips
Het verdampen van oxaalzuur is efficiënt en onschadelijk voor de bijen maar is in België niet toegestaan. Sinds 2023 mag het wel in Duitsland en Nederland. Het zuur werkt enkel bij de mijten op de bijen, niet in het broed. Het bijenvolk dient eerst broedloos gemaakt te worden voor een efficiënte behandeling. Het gebruik van oxaalzuurstrips is een veelbelovende recente methode die zorgt voor een trage afgifte van zure dampen.
Oxaalzuurstrips
Het gebruik van oxaalzuurstrips in een bijenvolk is een ideale manier voor de startende imker om varroa mijten onder controle te houden. De strips bevatten een oplossing van oxaalzuur gemengd met glycerine. Deze worden traag afgegeven in een bijenvolk met als gevolg dat de mijtenpopulatie traag maar gestaag afneemt. De invloed van deze behandeling op de honing, de mijtenpopulatie en de gezondheid van het bijenvolk wordt onderzocht in het project Efficiëntie/voedselveiligheid Varroabehandeling met oxaalzuur in het kader van het Strategisch Plan Bijenteelt (SPB). Tijdens de praktijkdag van PC bijen werden de eerste resultaten gepresenteerd. In de nieuwsbrief van Imkers Neteland vzw krijg je maandelijks een update over dit onderzoek en krijg je de juiste tips om oxaalzuurstrips doorheen het jaar in je bijenvolk toe te passen en zelf aan te maken.
Varroabestrijding met kunstmatige broedstop
Een methode die we met succes toepassen is het introduceren van een broedstop om het bijenvolk helemaal broedloos te maken. In een broedloos volk zitten alle mijten op het lichaam van de bijen en kan je het grootste deel van de mijten verwijder door het sproeien, verdruppelen of verdampen van oxaalzuur.
Een geschikt middel om de koningin in isolatie te plaatsen is de isolator chmary. Door de koningin 21 dagen in isolatie te plaatsen loopt al het werksterbroed uit. 3 dagen later zijn ook alle darren geboren en is het volk helemaal broedloos. Op dit moment kan een behandeling met oxaalzuur toegepast worden. Het systeem van de broedstop heeft het beste resultaat als je het zowel in de zomer als in de herfst toepast.
Varroabeheersing met arrestraammethode
De arrestraammethode is een biotechnische methode om de varroamijten in een bijenvolk onder controle te houden. Het arrestraam wordt toegepast in de maand juni. Door gebruik te maken van een duplex arrestraam en door het volgen van het juiste stappenplan kan je met de arrestraammethode 90% van de mijten in het bijenvolk verwijderen zonder gebruik te maken van zuren of chemische bestrijdingsmiddelen. Mijten worden ‘gevangen’ in een vangraam dat vervolgens uit het bijenvolk verwijderd wordt.
Varroabestrijding met roofmijten
De beheersing van varroamijten met het gebruik van roofmijten is een veel gepromote manier om mijten te uit een bijenvolk te houden door een natuurlijke vijand te introduceren. We hebben deze methode getest, maar zonder succes.
Volken varroavrij houden met varroaresistente bijen
Heel wat Vlaamse en Nederlandse imkers zetten de laatste jaren in op varroaresistente bijenvolken. Deze bijnvolken hebben een genetisch bepaald hygiënisch gedrag en zijn in staat om mijten in broedcellen te detecteren en te verhinderen dat deze zich voortplanten. Door doorgedreven selectie vinden we deze eigenschappen bij steeds meer lokaal aangepaste bijenvolken terug.
Winterbehandeling varroa
In de winter maak je gebruik van de natuurlijke broedstop in de meeste bijenvolken. Wanneer in december de temperaturen enkele dagen onder 0°C zakken stopt de moer met eitjes leggen. 21 dagen later heb je een volk zonder broed waarin alle mijten op de bijen zitten. Hiervan kan je gebruik maken om je winterbehandeling uit te voeren.
Er zijn twee manieren om in de winter de bijenvolken te behandelen voor varroa:
- winterbehandeling met oxaalzuurverdamping
- winterbehandeling met vedruppeling van oxaalzuur
Tel in de twee dagen na de behandeling de varroamijten die uit het volk vallen. Zijn dit meer dan 10 mijten, herhaal de winterbehandeling dan binnen enkele dagen.
Toegelaten middelen voor varroabehandeling (update 2024)
In België zijn deze middelen toegestaan om een varroabehandeling uit te voeren in het bijenvolk (bron FAVV):
- op basis van thymol :
- o Thymovar®
- o Api Life Var®
- o Apiguard®
- op basis van flumethrine:
- Polyvar Yellow strips
- op basis van oxaalzuur:
- o VarroMed® (in combinatie met mierenzuur)
- o Oxuvar®
- o Oxybee® –
- op basis van Amitraz
- o Apivar ® 500 Amitraz (per 10) –
- op basis van mierenzuur:
- o Formicpro 10X2 (in stroken)
Voordracht over varroa
Regelmatig organiseren we bij Imkers Neteland voordrachten waarin de bestrijding van de varroa aan bod komt. Donderdag 6 februari 2025 kan je terecht in zaal Volle Vaart in Grobbendonk voor een voordracht over varroabeheersing door Bert Fierens. Bert presenteert de resultaten van een jaar lang monitoren en meten van varroamijten in volken die behandeld werden met biotechnische methoden, broedstop, varromed, oxaalzuur en oxaalzuurstrips. Ook de weg naar varroaresistente bijenvolken komt aan bod. Zeker de moeite om even te komen luisteren naar de verrassende resultaten!